fanvanhenk

Met de woorden: “Geen tak van de geschiedschrijving brengt de historie zo dicht bij ons als de plaatselijke geschiedenis.” opent de burgemeester van Roermond zijn voorwoord om dat iets verder te laten volgen door: “Deze detailstudies verschaffen ons een beter inzicht in het bijzondere van stad en regio hetgeen in studies van algemene aard vergeefs gezocht wordt.” Deze aanhalingen vatten uitstekend samen wat we aantreffen in het indrukwekkend gedocumenteerde verslag door Eric Munnicks van de oorlogstijd in dit strikt afgebakende gebied van ons land dat wel op een bijzonder grove manier geteisterd werd door oorlogsacties.

Het boek beslaat de periode 1940 tot en met 1945 en begint met een beschrijving van de aanleg van enkele versterkingen bij de Maasbruggen kort voor de oorlog. Daarna komt de inval van de Duitsers aan bod met aanhalingen uit Duitse dagboeken van militairen die aan de overval deelnamen. Dan is er aandacht voor de bezettingsperiode. Besloten wordt met een beschrijving van de periode in 1945 waarin het kleine gedeelte van de bevolking, dat zich aan de evacuatie wist te onttrekken en achter wist te blijven tijdens de frontgevechten, ondergedoken in de kelders in de stad woonde en leefde.

Het is een interessant stuk geschiedenis dat weinig bekendheid geniet. Dat komt doordat Midden-Limburg in een uitzonderingssituatie verkeerde nadat de geallieerden het rechts (van de Maas) lieten liggen nadat ze zich in september 1944 vanuit België met de allergrootste spoed richting Nijmegen moesten haasten om hun rol in operatie Market Garden waar te nemen. De Duitsers hechtten grote waarde aan het behoud van dit terrein omdat terecht werd gevreesd voor een doorstoot naar het Ruhrgebiet als de ‘driehoek’, ingesloten door de Roer, de Maas en de Swalm, zou worden verloren. Sittard was bevrijd, evenals Thorn en Weert, maar Roermond bleef in de frontlijn onder Duits militair gezag met verwoestende gevolgen voor het stadje aan de Maas.

De bezetter gaf uiteindelijk in december 1944 het bevel tot evacuatie van de gehele bevolking waardoor tevens duidelijk werd hoeveel mannen in de leeftijd tussen 16 en 40 jaar nog steeds ondergedoken hadden gezeten of zich anderszins aan de Arbeitseinsatz hadden weten te onttrekken. Door het fusilleren van 14 ontdekte mannen op 23 december 1944 slaagde de Duitse commandant erin het overgrote deel van de opgeroepenen bovengronds te krijgen. Deze werden dan ook eind december 1944 te voet naar Duitsland gevoerd waar ze alsnog tewerk werden gesteld in het aan hevige bombardementen blootstaande Roergebied. De vrouwen en kinderen werden met veewagons naar Friesland en Groningen afgevoerd via Duitsland en minstens één van deze treinen werd door de geallieerden onder vuur genomen. Daarbij vielen 19 dodelijke slachtoffers, vaak meerdere leden van één familie. Het boek geeft gedetailleerde lijsten met namen van slachtoffers van de oorlog gecategoriseerd naar de reden van arrestatie of plaats van overlijden of als gevolg van de Joden vervolging.

Het is fascinerend om te lezen hoe de auteur zijn verzamelwoede de vrije teugel liet en vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw alles wat maar enige relatie had met de Tweede Wereldoorlog bijeenbracht, tot in 2003 het idee postvatte daar dit boek over samen te stellen. Zijn bronvermelding beslaat 15 bladzijden waarin de correspondentie met niet minder dan 46 geallieerde en 28 Duitse veteranen een opvallende lijst vormt. Door de strikte chronologische hoofdstukken indeling is het een naslagwerk van formaat met een schier oneindige reeks beeldmateriaal verlucht. Het behandelt de Jodenvervolging, het verzet, de hulp aan geallieerde vliegtuigbemanningen, razzia’s, de zwarte handel en de bezetting, de evacuatie en plunderingen. Talloze details komen aan de orde door publicatie van gedeelten van dagboeken of door de afbeeldingen van luchtfoto’s, dagorders en duidelijke overzichtskaarten van het front.

Rest de vraag voor wie dit verhelderende naslagwerk van belang kan zijn. Dat is in de eerste plaats de bevolking of nabestaanden van de bewoners van het Midden Limburgse stadje aan de monding van de Roer. Daarnaast is het zeker een aanrader voor elke belangstellende van de geschiedenis van de bevrijding van Nederland of van de inzet van de diverse geallieerde eenheden daarbij. Voor iemand met algemene interesse in de Tweede Wereldoorlog is het onderwerp van het boek misschien wel wat te kleinschalig.